Introductie bodemdaling

De veengebieden zijn duizenden jaren geleden ontstaan in moerasgebieden uit afgestorven plantenmateriaal. Vanaf de 11e eeuw zijn mensen het veen gaan bewerken om het geschikt te maken voor voedselproductie en bewoning. Hiervoor was het nodig het veen te ontwateren. Met deze ontwatering is de bodemdaling gestart. Doordat lucht bij de veenbodem komt, breekt het veen af. Dit proces heet oxidatie.

Toenemend gebruik

In het begin werd het water met behulp van molens weggepompt. Omdat de bodem daalde, was het nodig meer water weg te pompen. En met de komst van stoommachines en elektriciteit werd het mogelijk steeds harder te pompen. Met als gevolg dat de bodem harder ging dalen. En met het toenemen van gebruik van het veen is ook zetting een rol gaan spelen, een proces waarbij de bodem daalt onder het gewicht van bijvoorbeeld infrastructuur en bebouwing.

bodemdaling zo werkt het

Effecten bodemdaling

De bodem daalt niet overal even hard. Maar op sommige plekken daalt de bodem wel een centimeter per jaar. Dat lijkt wellicht op korte termijn niet veel, maar dat heeft grote effecten. Wegen verzakken  wegen, rioleringsbuizen breken af en bij woningen ontstaat paalrot in de houten funderingen. Bij oxidatie van de bodem komen ook nog eens broeikasgassen vrij, waardoor onder andere CO2 vrijkomt.

Wat levert het op?

We blijven water uit de veengebieden pompen om deze gebieden bewoonbaar te houden en om ervoor te zorgen dat het huidig grondgebruik, vooral melkveehouderij, kan blijven voortbestaan. Ook heeft het veenweidelandschap toeristische waarde, met de strakke verkavelingspatronen en koeien in de wei.

bestuurlijk proces bodemdaling

Omgaan met bodemdaling

Voor de aanpak van bodemdaling bestaan geen eenvoudige oplossingen. Er zijn vele partijen betrokken, met allemaal eigen belangen die soms haaks op elkaar lijken te staan. Ook is nog maar beperkt inzicht in de technische mogelijkheden om bodemdaling te beperken. In hoofdlijnen zijn drie strategieën te onderscheiden waarbij lokale omstandigheden bepalend zijn voor wat lokaal de beste aanpak is.

  • Loslaten

    Loslaten van bodemdaling gaat ervan uit dat partijen niet actief gaan zoeken naar manieren om oxidatie en zetting te voorkomen. Bodemdaling wordt geaccepteerd en er wordt vanuit gegaan dat dit vanzelf stopt op het moment dat de veenbodem ‘op’ is. In sommige delen van het Groene Hart gaat het om een veenbodem tot wel 12 meter diep.

    Afbeelding landschap waarbij bodemdaling losgelaten wordt
  • Remmen

    Bij de strategie van remmen van bodemdaling wordt gebruik gemaakt van de nieuwste technieken om bodemdaling te beperken. Denk aan de toepassing van lichtere materialen waardoor zetting zoveel mogelijk wordt beperkt. En aan het aanpassing van de bedrijfsvoering waardoor hogere waterpeilen mogelijk zijn. Innovaties zijn nodig om uiteindelijk te kunnen kiezen uit een breder palet van aanpakken.

    Afbeelding landschap waarbij bodemdaling geremd wordt
  • Stoppen

    Bodemdaling stoppen kan alleen door maximaal te vernatten. Dit vraagt een transformatie van het huidig grondgebruik, waarbij melkveehouderij plaatsmaakt voor natte teelten/natuur (of andere innovaties die we nu nog niet kennen). Daarbij moet worden gezocht naar nieuwe verdienmodellen om deze transformatie betaalbaar te maken.

    Afbeelding landschap waarbij bodemdaling gestopt wordt